Wanneer zit je in de overgang? - Ontdek aan de hand van dit artikel wat de symptomen zijn!

Bianca Talens

Wanneer zit je in de overgang? Een vraag die van belang is voor veel vrouwen. In dit blog leg ik je uit welke fasen de overgang kent en welke symptomen hierbij horen.

Wat is de overgang?

Vaak wordt er gesproken over de overgang of menopauze, maar dit zijn twee verschillende begrippen. De overgang is de periode dat je eicellen gaan opraken en hierdoor je menstruatiepatroon gaat veranderen. 

De menopauze is je allerlaatste menstruatie en of je je menopauze hebt gehad is pas achteraf te zeggen. Soms menstrueer je al maanden niet meer en krijg je ineens weer een bloeding. Heb je een jaar niet meer gemenstrueerd dan is de menopauze officieel een feit. 

Wanneer zit je in de overgang? 

De overgang is een fase die begint ongeveer vanaf het 40e levensjaar en eindigt pas soms wanneer je de leeftijd van 60 jaar hebt bereikt. De overgang begint bij iedereen op een ander moment. 

In Nederland wonen bijna 2,4 miljoen vrouwen die tussen de 40 en 60 jaar oud zijn. Ongeveer 1,6 miljoen vrouwen zitten in de overgang en 80% heeft in meer of mindere mate last van overgangsklachten. 

Gelukkig is er tegenwoordig veel meer aandacht voor deze klachten. Ik heb mijn schoonmoeder van 91 jaar wel eens gevraagd hoe dat bij haar was, maar ze vertelde dat daar toen niet over gesproken werd.  En ik vraag me ook wel eens af hoe het komt dat er nu wel meer aandacht voor is. Hebben wij vrouwen in vergelijking met vroeger ook meer klachten gekregen? 

Heel vroeger was de levensverwachting van de vrouw gemiddeld achtenveertig jaar. Vrouwen kregen in die tijd veel kinderen en dan vaak tot aan hun menopauze. Er waren niet veel vrouwen die toen uitzicht hadden op een leven na de menopauze. Als je kijkt in de dierenwereld dan bestaat de overgang daar niet echt. Dieren zijn vruchtbaar tot aan hun dood of kennen een korte menopauze, want als ze niet meer vruchtbaar zijn hebben ze ook geen functie meer. Gelukkig is dat bij ons wel anders en kun je de overgang zien als een nieuwe levensfase. 

Uit onderzoek blijkt dat oudere vrouwen gelukkiger zijn dan jonge vrouwen. Ze hebben meer levenservaring en ervaren ook meer rust. De kinderen zijn misschien het huis al uit en je hebt meer tijd voor jezelf gekregen. 

Fases van de overgang

De overgang is dus een periode die in duur bij iedere vrouw verschilt en ongeveer tussen de 10 en 20 jaar kan duren.

De overgang bestaat uit 4 fases:

Hoe lang je in de overgang zit is voor iedereen weer anders en niet van te voren te voorspellen. Vaak is het wel zo dat wanneer je moeder vroeg in de overgang is gekomen, jij waarschijnlijk ook vroeg in de overgang komt. Dit komt omdat de menopauze voor 85% erfelijk is bepaald.

Premenopauze

Zo rond je 40e begint de premenopauze en dit is periode waarmee de overgang begint. De productie van de hormonen oestrogeen en progesteron wordt tijdens deze periode minder stabiel en dan vooral de productie van oestrogeen. De inmiddels sterk afgenomen voorraad eicellen geeft het signaal voor deze verminderde productie. Wist je dat je bij je geboorte ongeveer zo’n twee miljoen eicellen meekrijgt en gedurende je leven deze weer gaan afnemen. Rond je eerste menstruatie zijn er nog zo’n 400.000 tot 500.000 duizend eicellen over.

Vaak merk je nog niet dat je in de premenopauze zit omdat je menstruatie nog gewoon doorgaat. Ongeveer 80% van de vrouwen krijgt pas klachten als ze dicht in de buurt van hun laatste menstruatie komen. Je kunt in deze fase de volgende klachten gaan krijgen:

Niet iedereen ervaart deze klachten in deze fase. Sommige vrouwen hebben helemaal geen klachten, andere enkele en sommige ervaren alle bovengenoemde klachten. Je hebt meestal niet direct in de gaten wanneer je in deze fase bent beland. 

Als ik nu terugkijk dan kreeg ik rond mijn 40e last van nachtzweten, maar een link met de overgang heb ik toen niet gelegd, ik dacht meer aan heftig dromen. Ook begon ik onrustiger te slapen. Vaak werd ik dan rond een uur of vier ineens wakker. Nu weet ik dat dit het begin van mijn overgang is geweest. 

Perimenopauze

De perimenopauze kan beginnen rond je 45e en kan duren tot ongeveer 53 jaar. Deze fase ligt dicht tegen de menopauze aan. Bij de premenopauze is het misschien nog niet altijd duidelijk of je in de overgang zit, bij de perimenopauze is het wel goed duidelijk. De productie van oestrogeen en progesteron wordt in deze fase nog minder stabiel en hierdoor gaat je menstruatie nog meer veranderen. Ook komen er nu andere overgangsklachten bij zoals:

Menopauze

De menopauze is geen fase, maar een moment en is pas achteraf vast te stellen, namelijk als het moment dat je laatste menstruatie heeft plaatsgevonden. De menopauze heeft plaatsgevonden als je een jaar lang niet meer hebt gemenstrueerd. Het enige symptoom van deze fase is het stoppen van de maandelijkse bloedingen. De gemiddelde leeftijd van de menopauze is zo rond je 51e.

Postmenopauze

De fase na de menopauze dus na je laatste menstruatie is de postmenopauze. De postmenopauze begint gemiddeld na je 53e en kan doorlopen tot na je 56e. In deze periode nemen de overgangsklachten weer af, maar zijn nog niet direct voorbij. Je lichaam moet een nieuwe hormoonbalans vinden en dat kan enige tijd duren. 

In deze periode nemen het risico op osteoporose (botontkalking) en hart-en vaatziekten toe. Dit komt door de afname van oestrogenen. De productie van het hormoon progesteron daalt tijdens de postmenopauze periode tot er vrijwel geen progesteron meer wordt aangemaakt.

Er vindt ook een verandering plaats in de productie van het mannelijk hormoon testosteron gedurende de gehele overgang. In het vrouwenlichaam is na de overgang in verhouding meer testosteron aanwezig. Dit zorgt ervoor dat je mede door het wegvallen van de overgangsklachten je na de overgang veel energieker en krachtiger gaat voelen. Nadeel is dan weer dat je door het testosteron meer haargroei in het gezicht gaat krijgen in de vorm van dons begroeiing. 

De 10 meest voorkomende overgangsklachten

Overgangsklachten zijn onder te verdelen in:

Vasomotorische klachten

Dit zijn klachten die betrekking hebben op de omvang van de bloedvaten zoals; opvliegers, nachtzweten en hartkloppingen. Deze klachten houden bij 50% van de vrouwen langer dan 7 jaar aan. Wanneer je deze klachten pas na de menopauze ervaart houden deze zo’n 3,5 jaar aan. Krijg je deze klachten al in de premenopauze dan blijf je zo’n 11,5 jaar last houden van deze klachten. 

Factoren zoals stress, gevoeligheid voor angst en depressiviteit spelen ook een rol bij de duur van deze klachten.

Opvliegers

Een van de meest voorkomende overgangsklachten zijn de opvliegers. Ongeveer 80% van de vrouwen krijgt hiermee te maken. 

Een opvlieger lijkt op een stress reactie. De verminderde en instabiele productie van het hormoon oestrogeen veroorzaakt deze opvliegers. Een opvlieger varieert van een rood gezicht en rode hals tot zweten en hartkloppingen en alle combinaties daartussen. 

Opvliegers kunnen zich op heel veel verschillende manieren uiten en gepaard gaan met andere verschijnselen zoals:

  • Hartkloppingen of versnelde hartslag
  • Veel, weinig of niet transpireren
  • Angstgevoel
  • Onrust
  • Tintelingen
  • Zware en vermoeide ledematen

Opvliegers beginnen meestal in de premenopauze en nemen in de loop van de overgang in frequentie toe. Gemiddeld zijn de klachten binnen 2 jaar na de menopauze verdwenen, maar er zijn vrouwen die tot ver in de postmenopauze last houden van opvliegers. Je kunt last krijgen van een opvlieger per dag tot een aantal per uur. Dat is per persoon verschillend. In mijn blog over voedingsadvies bij opvliegers   kun je lezen wat je kunt doen om het aantal opvliegers te verminderen. 

Ik merk bijvoorbeeld wanneer ik uit eten ben geweest en een aantal wijntjes heb gedronken dat ik het ‘s nachts weer moet bezuren met opvliegers. Dit neem ik dan soms maar voor lief.

Nachtzweten

Ongeveer 75% van de vrouwen heeft tijdens de overgang last van nachtzweten. Nachtzweten is eigenlijk een nachtelijjke opvlieger en wordt veroorzaakt door de hormoonschommelingen. 

Nachtzweten kan het slaappatroon behoorlijk verstoren. Het kan zelfs zo hevig zijn dat je gedurende de nacht het bed moet verschonen. 

Als het nachtzweten langer voortduurt kan dit slaapgebrek veroorzaken, wat weer kan leiden tot stemmingswisselingen en een algeheel gevoel van onvrede en futloosheid. 

Hartkloppingen

Het optreden van hartkloppingen tijdens de overgang is meestal onschuldig. We spreken van hartkloppingen als je je hart voelt kloppen. Het kan ook aanvoelen alsof je hart overslaat. 

Het hormoon oestrogeen heeft invloed op de kransslagader. Deze slagader verwijdt zich als het oestrogeengehalte hoog is en vernauwt zich als het oestrogeengehalte laag is. Deze schommelingen veroorzaken veranderingen in de bloeddruk en het hartritme. Het hart klopt gemiddeld zo’n 60 tot 90 keer per minuut en past zich aan aan inspanning. Veranderingen in het hartritme worden vaak waargenomen en gevoeld als hartkloppingen. 

Je ervaart meer hartkloppingen als je op je linkerzij ligt. Het hart ligt door deze houding iets naar onderen, waardoor je het eerder voelt kloppen. Opvliegers gaan ook gepaard met hartkloppingen. 

Lichamelijke klachten

Er zijn een aantal lichamelijke klachten waar je tijdens de overgang last van kunt krijgen zoals:

Menstruatie klachten

Veranderingen in de menstruatie vormen vaak het eerste symptoom waaraan je kunt merken dat je in de overgang bent gekomen. De menstruatie komt niet meer regelmatig en er zitten of steeds langere of kortere perioden tussen. 

Een veelvoorkomend verschijnsel tijdens de overgang is dat het bloedverlies heviger wordt. Dit heeft te maken met de verminderende en onregelmatige productie van het hormoon progesteron waardoor er minder slijmvlies wordt opgebouwd in de baarmoeder. 

Wanneer de niet-bevruchte eicel wordt uitgestoten, komt er meer slijmvlies dan normaal mee, dus meer bloedverlies.

Het kan ook zo zijn dat het lijkt of je heel lang menstrueert. Dit wordt veroorzaakt doordat er geen eisprong plaatsvindt, maar het oestrogeen wel het baarmoederslijmvlies opbouwt. Dit opgebouwde weefsel wordt op enig ogenblik afgestoten en het lijkt dan alsof je weer gaat menstrueren. Zo’n afstoting kan soms wel twee weken duren.

Er is overigens niet veel te doen aan deze klachten, ze horen er gewoon bij. Bij ernstige klachten is het wel raadzaam om naar de huisarts of gynaecoloog te gaan. Deze klachten kunnen ook duiden op een vleesboom of poliep.

Haaruitval, droge huid en slijmvliezen

Het dalende oestrogeengehalte tijdens de overgang zorgt ervoor dat de positieve invloed die oestrogeen op huid en haar heeft, afneemt.  De balans tussen de vrouwelijke hormonen en mannelijke hormonen is aan het veranderen.

Tijdens en na de overgang zijn er meer mannelijke hormonen aanwezig in het lichaam waardoor je haar aanzienlijk dunner kan worden. Dit komt omdat de hoofdhuid gevoelig is voor mannelijke hormonen. Sommige vrouwen hebben hier veel last van en bij andere verloopt dit meer geleidelijk en ontstaan deze klachten pas na de menopauze. 

Doordat de mannelijke hormonen na de menopauze meer invloed hebben kan dat weer zorgen voor overbeharing elders op het lichaam.

Onder invloed van het dalende oestrogeengehalte neemt de productie van vetten af in onze huid. Hierdoor wordt de huid droger en er ontstaan vaak schilfers op de huid. De huid begint ook meer te jeuken. Het gevoel van ‘kruipende mieren onder de huid’ wordt ook vaak genoemd. 

De huid is steeds minder goed in staat om vocht vast te houden, waardoor deze droger wordt. Ook de slijmvliezen worden in deze periode droger. Je ogen, neus, mond en vagina kunnen droger worden. Je kunt hierdoor ook meer last krijgen van rimpels en pigmentvlekken. 

Lees hier meer over de rol van voeding bij huidveroudering in de overgang

Vaginale klachten

Door de veranderingen in de hormoonspiegels en met name de oestrogeenspiegel kun je last krijgen van vaginale droogheid. Van alle vrouwen in de overgang heeft 40% hier last van. Sommige vrouwen hebben alleen last tijdens het vrijen, maar er zijn ook vrouwen die de hele dag last hebben. 

Sowieso door het verouderingsproces vermindert de bloedtoevoer en wordt de huid minder elastisch. De vagina ziet er daardoor anders uit en wordt droger. 

Ook produceert de vagina minder afscheiding en de zuurgraad gaat stijgen waardoor de vagina gevoeliger wordt voor infecties.

Gevoelige borsten

Schommelingen in de hormonen veroorzaken een verandering in het klier- en vetweefsel van de borsten. Klachten over gevoelige borsten variëren van pijn bij aanraking tot een gespannen gevoel in de borst(en). 

In het begin van de overgang zijn deze klachten vaak vlak voor de menstruatie het ergst. Daarna verminderen de klachten weer.

Door uitschieters in de productie van oestrogeen tijdens de premenopauze gaat het lichaam vocht vasthouden. Dit extra vocht kunnen de klachten van pijnlijke en gevoelige borsten verergeren.

Het lichaam houdt vocht vast door het gebruik van koffie, alcohol en een teveel aan zout. Door deze producten te verminderen en voldoende water drinken krijg je een betere vochthuishouding.

Last van spieren en gewrichten

Spier- en gewrichtsklachten komen vaak voor tijdens de overgang. Het betreft vaak pijn in:

  • Handen en voeten
  • Schouders
  • Polsen
  • Knieën, heupen en bovenbenen

Gewrichtsklachten ontstaan doordat het kraakbeen dunner wordt en de soepelheid van het gewricht afneemt.

 De hormonale veranderingen tijdens de overgang veroorzaken meer afbraak van het kraakbeen dan het lichaam opbouwt. Ook zorgt het voor een verminderde doorbloeding en vochtigheid van de slijmvliezen. Dit merk je vooral in je handen en voeten.

Je handen worden niet alleen pijnlijk, maar verliezen kracht en worden minder functioneel.

Oestrogeen zorgt voor soepele spieren. Door de afname van oestrogeen worden je spieren stijver. Dit kun je vooral in de ochtend merken bij het opstaan of na lang stilzitten.

Hoofdpijn

Veel vrouwen hebben rond hun menstruatie last van hoofdpijn en wanneer je in de overgang komt kunnen deze klachten gaan verergeren. Deze hoofdpijn wordt veroorzaakt door een daling van het oestrogeengehalte. 

Hoofdpijn is een klacht die ook veroorzaakt wordt door andere klachten die in deze periode optreden. Stress gaat ook vaak hand in hand met hoofdpijnklachten. 

Wanneer je last hebt van migraine is het goede nieuws dat de migraine na de overgang afneemt of helemaal verdwijnt. Tijdens de overgang kunnen de klachten eerst wel verergeren.

Blaasontsteking en incontinentie

Door de afname van oestrogeen en het verouderingsproces wordt het slijmvlies van de urinebuis dunner. De urinebuis zelf wordt ook korter. Er wordt minder afscheiding aangemaakt en de zuurgraad daarvan verandert. Dat maakt je vatbaarder voor infecties. 

Als je al een tijdje last hebt van lage rugpijn die maar niet overgaat, laat dan eens je urine controleren. Bij blaasontsteking hoef je niet altijd pijn te hebben tijdens het plassen. Slik een hoge dosis vitamine C (1000 mg) om je urine zuur te houden.

Incontinentie ontstaat doordat je doorbloeding van je bekkenbodem minder goed wordt en de spieren van je plasbuis gaan verslappen. Hierdoor kun je minder goed je plas ophouden als je niest of lacht. Dit kan ook tijdens het sporten gebeuren.

Gewichtstoename

Tijdens de overgang kun je wel 5 tot 10 kilo in gewicht aankomen. Dit heeft ten eerste te maken met een vertraagde stofwisseling doordat je ouder wordt. Het is daarom belangrijk om je voedingspatroon aan te gaan passen.

Rond de menopauze stokt de aanmaak van oestrogeen omdat er geen eitjes meer zijn die het kunnen produceren. Je lichaam zal dan naar andere wegen moeten zoeken om toch nog wat oestrogeen te kunnen behouden namelijk via testosteron. 

Het aanmaken van testosteron wordt niet alleen door het mannelijke lichaam gedaan, maar ook voor een beetje  door het vrouwenlichaam. Dit gebeurt voor een klein gedeelte in de eierstokken en in de bijnieren. Via het buikvet weefsel kan testosteron omgezet worden in een zwakkere vorm van oestrogeen. Dat is de reden dat er rond je vijftigste een buikje kan ontstaan.

Wanneer je door de overgang ook nog eens slecht slaapt loop je nog meer kans om dikker te worden. Dit komt namelijk door een disbalans tussen de hormonen ghreline en leptine. Door slaaptekort daalt het niveau van het stofje leptine, dat een verzadigend gevoel geeft. Tegelijkertijd stijgt het ‘hongerhormoon’ ghreline, dat de eetlust bevordert. Dus hoe meer ghreline hoe gevoeliger je wordt voor snoepen en snaaien.

In mijn blog over gewichtstoename tijdens de overgang vind je nog meer informatie over wat je hieraan kunt doen.

Mond en gebit

Door de hormoonschommelingen kun je vatbaarder worden voor mondproblemen. Je kunt tandvleesproblemen krijgen doordat de hormonen oestrogeen en progesteron de bloedtoevoer naar je tandvlees gaan veranderen. 

Verder kunnen de volgende verschijnselen optreden:

  • Veranderende smaak
  • Minder speeksel
  • Terugtrekkend tandvlees
  • Droge mond
  • Branderig gevoel in de mond of op de tong

Reuk- en smaak verandering

Als je hormonen in het lichaam veranderen, kan je eigen beleving van smaken en geuren ook gaan veranderen.

Net zoals bij een zwangerschap kan in de overgang je reuk- en smaakvermogen gaan veranderen. Je kunt je verheugen op allemaal lekkere dingen, maar wanneer die gaat eten vind je er niks meer aan. Of je favoriete parfum die ineens niet meer lekker ruikt. Zelfs de alledaagse geuren van bijvoorbeeld koffie kunnen je tegen gaan staan. 

Je lichaamsgeur kan tijdens de overgang ook gaan veranderen.

Duizeligheid

Duizeligheid ontstaat door een tekort of teveel aan zuurstof in je hersenen. Tijdens de overgang kun je last krijgen van duizeligheid of draaierigheid door de schommelingen in je hormoonspiegel. 

Een paar jaar geleden tijdens de vakantie kreeg ik last van duizeligheid. We waren een paar dagen in Lissabon en elke keer wanneer ik op bed ging liggen werd ik ontzettend duizelig. Zelf wanneer ik mijn ogen dicht deed draaide het nog om mij heen. In eerste instantie dacht ik dat het door de warmte en wijn kwam. Gelukkig ging dit na een paar dagen weer over. Ik heb nu nog steeds af en toe last van duizeligheid soms wel een paar dagen en vooral vlak voor mijn menstruatie. 

Dit is een overgangsklacht die beangstigend kan zijn en je onzeker kan maken. 

Slaapproblemen

Door de veranderende hormoonspiegels kun je last krijgen van slaapproblemen tijdens de overgang. 

Wanneer de oestrogeenspiegel is verlaagd wordt er minder melatonine aangemaakt waardoor je moeite krijgt met inslapen, ook al ben je moe. Het inslapen kan ook moeizamer gaan door hartkloppingen, ‘onrustige benen’, kramp in de kuiten, piekeren etc. 

Het doorslapen kan ook bemoeilijkt worden door nachtzweten, hartkloppingen of heftige dromen. 

Oestrogeen pieken versnellen de REM-slaap oftewel de droomslaap die zorgt voor geestelijk herstel. 

Omdat je tijdens de overgang veel te verwerken krijgt is het niet zo raar dat je vaker en/of levensechter gaat dromen. Hierdoor kun je ‘s nachts wakker schrikken met het gevoel alsof het echt is gebeurd en kom je weer moeilijk in slaap.

Psychische klachten

De overgang en de daardoor instabiele hormoonhuishouding kunnen psychische klachten veroorzaken. In eerste instantie wordt vaak niet aan de overgang gedacht wanneer deze klachten zich openbaren. Vaak wordt er gedacht dat de puberende kinderen, partner of de vele verantwoordelijkheden die je in je leven hebt, hier de oorzaak van zijn. 

Stemmingswisselingen

Wisselingen in de oestrogeenspiegel veroorzaken tijdens de overgang stemmingswisselingen. 

De schommelingen in het oestrogeengehalte veroorzaken schommelingen in serotonine. Serotonine is een van de belangrijkste gelukshormonen die je lichaam aanmaakt en zorgt ervoor dat we goed slapen. 

Een tekort aan serotonine kan depressiviteit, angstaanvallen, en schommelingen in de gemoedstoestand en stemmingswisselingen veroorzaken. Een rollercoaster van ups en downs. 

Je raakt sneller geïrriteerd en kunt om alles boos worden. Je hebt huilbuien om niets en je voelt je veel emotioneler. 

Gevoelens van onrust kunnen zomaar de kop op steken zonder dat hier aanleiding voor is. Of je wordt zenuwachtig terwijl er niets spannends te gebeuren staat. 

Hormonale depressie

Depressiviteit is iets anders dan somberheid. Iedereen is wel eens somber en dit zijn volkomen normale gevoelens die vanzelf weer overgaan. 

Een depressie ontstaat als deze gevoelens langer aanhouden en je steeds minder goed gaat slapen, rusteloos bent, geen energie meer hebt en het zelfvertrouwen afneemt. 

Een depressie verstoort het dagelijkse leven dusdanig, dat het beter is hulp te zoeken dan te wachten tot deze vanzelf overgaat. Je kunt dan het beste naar een zorgverlener gaan die bekend is met een hormonale depressie. 

Huisartsen herkennen het helaas nog niet altijd. Gelukkig komt er tegenwoordig steeds meer erkenning voor de gevolgen van de overgang. 

Steeds meer ziekenhuizen hebben een overgangspoli en een ander alternatief is een overgangsconsulent.

Concentratieverlies

Concentratieverlies en vergeetachtigheid komen vaak voor tijdens de overgang. Deze problemen nemen toe naarmate het oestrogeengehalte daalt.  Het normale verouderingsproces speelt hierbij ook een rol. 

Stress, spanning, slecht slapen en vermoeidheid kunnen ook een reden zijn bij concentratieverlies of het verergeren.  Je kunt het gevoel hebben van ‘watten in je hoofd’ je neemt weinig op en je kunt slecht dingen onthouden. Het gevoel dat je er niet helemaal bij bent. 

Je kunt een moment hebben van even een groot blanco in je hoofd. Alsof je brein een databank probeert te bereiken die er even helemaal niet is.  Bij de meest simpele handelingen moet je soms nadenken bij wat je doet. Of dat je plots niet meer op namen kan komen van bijvoorbeeld collega’s. 

Dit proces hoort bij de herinrichting van je hersenen die ontstaan door hormonale schommelingen. Probeer er zo ontspannen mogelijk mee om te gaan. Gun je hersenen de tijd die ze nodig hebben.

Verminderd libido

Uit onderzoek blijkt dat bijna tweederde van de Europese vrouwen die in de overgang zitten geen zin heeft in seks.  Het woord libido komt uit het latijn en betekent begeerte. Tijdens de overgang daalt het niveau van je geslachtshormonen. Deze hormonen zijn juist zo nodig voor je libido. 

Oestrogeen zorgt voor een verhoogde gevoeligheid tijdens het vrijen en houdt je vagina vochtig. Progesteron zorgt dat je libido op peil blijft en testosteron verhoogt juist de zin in het vrijen.

Andere overgangsklachten zoals opvliegers, nachtzweten, stemmingswisselingen en vermoeidheid zijn ook niet bevorderlijk voor de zin hebben in seks; veel vrouwen willen dan liever met rust gelaten worden.

Een verminderde doorbloeding naar de vagina veroorzaakt ook bij opwinding minder vocht en maakt het vrijen moeilijker, waardoor de zin ook minder wordt. Ook dit zorgt voor een verminderd libido.